Mỗi cán bộ phải là một “hạt nhân chuyển đổi số”, có tư duy dữ liệu…

Hôm nay, trong không khí toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta đang nỗ lực tăng tốc, bứt phá về đích trong những tháng cuối năm 2025, và đang tích cực chuẩn bị về mọi mặt cho Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, tôi rất vui mừng được về dự và phát biểu tại Hội thảo “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và xây dựng con người Quảng Ninh trong kỷ nguyên mới”.

Đây là hoạt động rất thiết thực nhằm triển khai thắng lợi các nghị quyết chiến lược của Đảng; khơi thông và huy động mọi nguồn lực, xác định các động lực mới, đề ra các giải pháp đột phá để Quảng Ninh phát triển nhanh và bền vững, trở thành hình mẫu, điểm sáng nổi bật trong quá trình thực hiện 4 chuyển đổi mang tính thời đại: chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, chuyển đổi năng lượng, chuyển đổi cơ cấu và chất lượng nguồn nhân lực; góp phần vào việc hoàn thiện dự thảo các Văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng.

GS,TS. Nguyễn Xuân Thắng - Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương - phát biểu chỉ đạo và đề dẫn Hội thảo_Ảnh: Mạnh Thắng

Thưa các đồng chí,

Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV của Đảng ta nhận định: thế giới đang trải qua những thay đổi mang tính thời đại, tạo ra nhiều thời cơ, thuận lợi và khó khăn, thách thức lớn đan xen; trong nước đang triển khai những quyết sách chiến lược mang tính cách mạng, đặt ra nhiều vấn đề mới, yêu cầu mới cao hơn; đồng thời đây cũng là bước ngoặt mới, vận hội mới mang tính lịch sử đối với sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Cùng với những thay đổi nhanh, phức tạp, nhiều vấn đề chưa từng có của bối cảnh thế giới và khu vực, cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, đặc biệt là những đột phá về trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, Internet vạn vật, chuỗi khối, sinh học, vật liệu mới, năng lượng sạch,… đang làm thay đổi các phương thức sản xuất, kinh doanh, quản trị và đời sống con người.

Nhiều quốc gia lớn đi trước coi khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là “bệ phóng” chiến lược để đột phá, tập trung đầu tư rất lớn cho hạ tầng số, trung tâm dữ liệu, nhân lực chất lượng cao, phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo; đồng thời xây dựng văn hóa đổi mới, tinh thần dám nghĩ, dám làm, dám chấp nhận thách thức và rủi ro.

Những nước nhỏ, đi sau, chậm chân, thiếu tầm nhìn, thiếu quyết tâm chính trị đang phải đối diện với những thách thức tụt hậu mới, đứng trước nguy cơ giãn rộng khoảng cách phát triển về chất lượng tăng trưởng, năng suất lao động và năng lực cạnh tranh quốc gia. 

Trước bối cảnh đó, Đảng ta đã ban hành nhiều chủ trương lớn, đặc biệt là các quyết sách chiến lược gần đây, trong đó có Nghị quyết số 57-NQ/TW, ngày 22-12-2024, của Bộ Chính trị về “Đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia”.

Nghị quyết xác định rất rõ, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực chính để thực hiện 2 mục tiêu 100 năm: đến năm 2030 Việt Nam trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao và đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao. 

Dự thảo các Văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng coi đây là cuộc cách mạng mang tính chiến lược, lâu dài, toàn diện trên tất cả các lĩnh vực, một trong những “đột phá của đột phá”, phải được tiến hành quyết liệt, đồng bộ để đất nước ta tự chủ chiến lược, tự hào, tự tin tiến mạnh trong kỷ nguyên phát triển mới. 

Trong tổng thể chiến lược đó, Quảng Ninh có một vị trí, vai trò rất đặc biệt và nổi bật. Là cực tăng trưởng quan trọng trong tam giác Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh, là cửa ngõ phía Đông Bắc của Tổ quốc, là địa bàn hội tụ của các di sản thiên nhiên và văn hoá, Quảng Ninh không chỉ có tiềm năng và nguồn lực phát triển to lớn, vượt trội mà còn là một trong những địa phương đi sớm, tiên phong về đổi mới tư duy phát triển, chuyển đổi mô hình tăng trưởng từ “nâu” sang “xanh”.

Từ một tỉnh nặng về khai thác tài nguyên, Quảng Ninh đã xây dựng được nền kinh tế dịch vụ - công nghiệp - du lịch hiện đại, phát triển nhanh, khá toàn diện, có chất lượng và bền vững.

Nhiều năm liền, Quảng Ninh đứng đầu cả nước về Chỉ số cải cách hành chính (PAR INDEX), Chỉ số hài lòng của người dân (SIPAS), đồng thời duy trì nhiều năm vị trí dẫn đầu, thuộc nhóm cao nhất về năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI). 

Đây là những minh chứng rất thuyết phục về tầm nhìn chiến lược, tư duy đổi mới, đột phá trong tổ chức thực hiện và đặc biệt, trong xây dựng nguồn nhân lực và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, doanh nhân và người dân Quảng Ninh.

Không dừng lại ở cải cách hành chính, Quảng Ninh còn là một trong những tỉnh đi đầu về chính quyền điện tử, chính quyền số, thành phố thông minh.

Tỉnh đã xây dựng và vận hành hiệu quả Trung tâm điều hành thông minh (IOC) cấp tỉnh, kết nối với các hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu dùng chung, đẩy mạnh cung cấp dịch vụ công trực tuyến, số hóa quy trình nội bộ, từng bước hình thành môi trường quản trị dựa trên dữ liệu. 

Tỉnh đang triển khai nhiều chương trình chuyển đổi số đồng bộ trong y tế, giáo dục, giao thông, du lịch, logistics…, vừa nâng cao chất lượng phục vụ người dân, doanh nghiệp, vừa khai mở cho việc thiết lập những mô hình kinh doanh, dịch vụ mới trong kinh tế số.

Trong những năm qua, Quảng Ninh đã chủ động thu hút nhiều dự án công nghệ cao, hợp tác với các tập đoàn lớn trong nước và quốc tế, tổ chức các diễn đàn, hội nghị xúc tiến đầu tư chuyên đề về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Tôi được biết, chỉ riêng tại Hội nghị xúc tiến vừa qua, tỉnh đã trao quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư cho 7 dự án khoa học công nghệ với tổng vốn trên 16.000 tỷ đồng, tập trung vào hạ tầng số, trung tâm dữ liệu, công nghệ cao gắn với công nghiệp, dịch vụ và đô thị thông minh. 

Quảng Ninh cũng đang nổi lên như một “đấu thủ” mang tầm khu vực của hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, là địa phương tiên phong đăng cai Diễn đàn khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia, phát động Chiến dịch khởi nghiệp sáng tạo Quảng Ninh đến năm 2030, cam kết dành nguồn lực, tạo môi trường và không gian chính sách để nuôi dưỡng, ươm tạo các ý tưởng khởi nghiệp, doanh nghiệp công nghệ. 

Những con số, thành tựu đó cho thấy Quảng Ninh đã và đang kiên định triết lý phát triển: lấy con người là trung tâm, là chủ thể, là nguồn lực chủ yếu và là mục tiêu của phát triển; lấy khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực then chốt, và tích hợp lại, xác định đây là con đường ngắn nhất để hội tụ, lan tỏa, và bứt phá đi lên.

Từ các chủ trương, nghị quyết của Đảng bộ tỉnh đến các chương trình hành động, Quảng Ninh nhất quán coi xây dựng con người Quảng Ninh - công dân số, công dân du lịch, công dân biển, công dân biên giới - vừa là điều kiện, vừa là thước đo thành công của mọi chính sách theo phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”. 

Tuy nhiên, như các đồng chí cũng đã thẳng thắn chỉ ra trong Báo cáo chính trị trình Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVI, so với yêu cầu của kỷ nguyên mới, Quảng Ninh vẫn còn không ít hạn chế, bất cập: tiềm lực khoa học công nghệ, nhất là ở cấp độ doanh nghiệp, chưa tương xứng với quy mô nền kinh tế; tỷ lệ doanh nghiệp khoa học công nghệ, doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, doanh nghiệp khởi nghiệp còn khiêm tốn; nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ nền tảng, công nghệ lõi như trí tuệ nhân tạo, bán dẫn, sinh học, an ninh mạng,… còn thiếu và chưa đồng đều; khoảng cách về chuyển đổi số giữa đô thị và nông thôn, giữa khu vực kinh tế biển - du lịch với các vùng miền núi, biên giới, hải đảo còn khá lớn; văn hóa đổi mới sáng tạo, văn hóa chấp nhận rủi ro để sáng tạo chưa thật sự lan tỏa sâu rộng trong toàn xã hội.

Quang cảnh hội thảo_Ảnh: Mạnh Thắng

Từ thực tiễn đó, cho phép tôi nhấn mạnh một số định hướng và nhiệm vụ, giải pháp lớn để tiếp tục phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số gắn với xây dựng con người Quảng Ninh trong kỷ nguyên mới.

Thứ nhất, tiếp tục quán triệt sâu sắc, vận dụng sáng tạo đường lối, chủ trương của Đảng, đặc biệt là tinh thần Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị và các định hướng lớn trong dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng vào điều kiện cụ thể của tỉnh Quảng Ninh; tổ chức triển khai có hiệu quả Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVI cùng các chương trình, dự án trọng điểm đã được xác định trong Chương trình hành động của Nghị quyết Đại hội.

Phải coi việc phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, xây dựng con người không chỉ là một trụ cột kinh tế - xã hội - kỹ thuật, mà là đột phá chiến lược về thể chế, về mô hình phát triển, về xây dựng Đảng và hệ thống chính trị.

Lấy yêu cầu “đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, chuyển đổi năng lượng, chuyển đổi cơ cấu và chất lượng nguồn nhân lực” làm tiêu chuẩn để rà soát, điều chỉnh, cụ thể hóa các chương trình, đề án, dự án của tỉnh.

Tập trung xây dựng, hoàn thiện các cơ chế, chính sách đặc thù về thử nghiệm mô hình mới, về hợp tác công - tư trong phát triển hạ tầng số, trung tâm dữ liệu, khu công nghệ cao, khu đổi mới sáng tạo, phù hợp với định hướng của Trung ương về phân cấp, phân quyền và phát huy tính chủ động, sáng tạo đột phá của địa phương. 

Thứ hai, phát triển đồng bộ hạ tầng khoa học công nghệ và hạ tầng số xứng tầm “hạ tầng chiến lược” mới của Quảng Ninh. Cùng với việc tiếp tục đầu tư, nâng cấp hệ thống giao thông kết nối vùng, cảng biển, sân bay, logistics…, cần ưu tiên nguồn lực cho mạng lưới viễn thông băng rộng, 5G, trung tâm dữ liệu, nền tảng điện toán đám mây, các cơ sở dữ liệu dùng chung, hệ thống an ninh mạng của tỉnh.

Khuyến khích các tập đoàn công nghệ chiến lược trong và ngoài nước đầu tư vào xây dựng trung tâm dữ liệu, trung tâm điều hành thông minh, phòng thí nghiệm trọng điểm về trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học, vật liệu mới, công nghệ môi trường tại đặc khu kinh tế Vân Đồn, các khu công nghiệp cảng biển, khu dịch vụ du lịch cao cấp trong tỉnh.

Hạ tầng đó phải được thiết kế dựa trên chuẩn mực quốc tế, hiện đại với tư duy mở, liên thông, bảo đảm chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan nhà nước và với doanh nghiệp, người dân kết nối quốc gia và quốc tế trên nguyên tắc bảo vệ an ninh, an toàn thông tin, chủ quyền số và quyền riêng tư của công dân. 

Thứ ba, xây dựng và vận hành hiệu quả hệ sinh thái đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp sáng tạo mang bản sắc Quảng Ninh. Bên cạnh việc hình thành các khu, cụm đổi mới sáng tạo tại Hạ Long, Cẩm Phả, Uông Bí, Móng Cái, đặc biệt là khu thí điểm tại Vân Đồn, cần kết nối chặt chẽ “ba nhà”: Nhà nước - nhà trường - nhà doanh nghiệp, mở rộng sang “bốn nhà”, “năm nhà” với sự tham gia chủ động của nhà khoa học, nhà đầu tư, cộng đồng khởi nghiệp.

Phát triển các trung tâm đổi mới sáng tạo, vườn ươm doanh nghiệp, không gian làm việc chung (co-working space), các quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo với cơ chế linh hoạt, ưu đãi vượt trội, thông thoáng.

Hình thành các chương trình đặt hàng nghiên cứu, đặt hàng ứng dụng công nghệ từ tỉnh, từ doanh nghiệp cho các viện, trường và nhóm khởi nghiệp; coi doanh nghiệp là trung tâm của hệ thống đổi mới sáng tạo, vừa là “phòng thí nghiệm”, vừa là “trường học” thực tế cho thế hệ trẻ Quảng Ninh trau dồi kỹ năng, rèn luyện tay nghề, thúc đẩy tư duy đổi mới sáng tạo. 

Thứ tư, đặc biệt chú trọng phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, xây dựng con người Quảng Ninh xã hội chủ nghĩa trong kỷ nguyên số. Đây là điểm mấu chốt quyết định thành công của mọi chiến lược phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Cần đẩy mạnh đầu tư và nâng tầm phát triển Trường Đại học Hạ Long và hệ thống các trường đào tạo nghề trong tỉnh; ưu tiên mạnh cho giáo dục STEM, ngoại ngữ, kỹ năng số ngay từ bậc phổ thông; mở rộng các chương trình đào tạo nghề chất lượng cao, gắn chặt với nhu cầu của doanh nghiệp và thị trường lao động trong các lĩnh vực công nghệ số, du lịch thông minh, logistics, kinh tế biển, năng lượng tái tạo…

Đồng thời, phải chăm lo bồi dưỡng, phát triển toàn diện phẩm chất của con người mới Quảng Ninh xã hội chủ nghĩa: yêu nước, kỷ luật, đồng tâm, sáng tạo, nhân ái, nghĩa tình, trách nhiệm; biết sống và làm việc trong môi trường đa văn hóa, hội nhập quốc tế sâu rộng, biết tôn trọng và phát huy giá trị di sản thiên nhiên, di sản văn hóa.

Tỉnh cần có chiến lược thu hút, đào tạo, trọng dụng và đãi ngộ nhân tài trong các lĩnh vực khoa học công nghệ, chuyển đổi số, quản trị hiện đại. Quan tâm xây dựng đội ngũ chuyên gia, kỹ sư, lập trình viên, nhà khoa học, nhà quản lý người Quảng Ninh có thể làm việc trong môi trường quốc tế, dẫn dắt các trung tâm đổi mới sáng tạo, trung tâm dữ liệu, phòng thí nghiệm, doanh nghiệp công nghệ của tỉnh.

Coi xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức số là nhiệm vụ then chốt: mỗi cán bộ phải là một “hạt nhân chuyển đổi số”, có tư duy dữ liệu, biết sử dụng và khai thác hệ thống số, biết làm việc trong môi trường kết nối, liên thông; kiên quyết loại bỏ tư duy nhiệm kỳ, lợi ích cục bộ, tâm lý sợ trách nhiệm, ngại đổi mới - những “rào cản mềm” đối với khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. 

Thứ năm, xây dựng và lan tỏa “văn hóa số Quảng Ninh”: sử dụng công nghệ có trách nhiệm, tôn trọng pháp luật, tôn trọng sự thật, đề cao đạo đức nghề nghiệp, chống lại những biểu hiện lệ thuộc, sao chép, nâng cao khả năng miễn nhiễm với những tác động tiêu cực từ không gian mạng.

Khai thác công nghệ để bảo tồn, phát huy giá trị di sản thiên nhiên, di sản văn hóa, bản sắc “đất mỏ - biển đảo” Quảng Ninh; phát triển mạnh công nghiệp văn hóa, du lịch thông minh, kinh tế di sản, kinh tế đêm, kinh tế trải nghiệm gắn với chuyển đổi xanh, kinh tế tuần hoàn, đóng góp thiết thực vào mục tiêu tăng trưởng xanh, trung hòa carbon. 

Coi chuyển đổi số là ưu tiên quan trọng để mở rộng cơ hội tiếp cận dịch vụ công, giáo dục, y tế, thông tin, thị trường cho người dân ở các vùng còn khó khăn, rút ngắn khoảng cách, không để ai bị bỏ lại phía sau trong quá trình phát triển.

Thứ sáu, tăng cường liên kết vùng, hợp tác quốc tế và huy động sức mạnh của cộng đồng doanh nhân, doanh nghiệp, người dân trong phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Quảng Ninh cần chủ động kết nối sâu hơn với Hà Nội, Hải Phòng và các tỉnh trong vùng đồng bằng sông Hồng, vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, đồng thời mở rộng hợp tác với Khu tự trị dân tộc Choang Quảng Tây (Trung Quốc) và các trung tâm công nghệ, tài chính, logistics trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Tập trung vào những lĩnh vực có lợi thế so sánh và lợi thế cạnh tranh của Quảng Ninh: logistics thông minh, du lịch thông minh, kinh tế biển xanh, năng lượng tái tạo, công nghiệp công nghệ cao, dịch vụ tài chính - thương mại hiện đại.

Thông qua các diễn đàn, hội chợ, hội nghị xúc tiến đầu tư về khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, Quảng Ninh có thể thu hút mạnh hơn nguồn vốn, công nghệ, kinh nghiệm quản trị tiên tiến, tạo ra những “cụm đổi mới sáng tạo” kết nối với mạng lưới đổi mới sáng tạo toàn quốc và quốc tế. 

Với tinh thần đó, tại hội thảo hôm nay, tôi đề nghị các đồng chí tập trung thảo luận để cụ thể hóa tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW và các định hướng mới của dự thảo Văn kiện Đại hội XIV vào điều kiện Quảng Ninh; tổng kết, làm sâu sắc hơn những cách làm hay, những mô hình mới của tỉnh để khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số gắn với chuyển đổi xanh, chuyển đổi năng lượng và phát triển nguồn nhân lực thực sự trở thành “đột phá của đột phá” của tỉnh Quảng Ninh trong kỷ nguyên phát triển mới.

Thưa các đồng chí,

Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVI đã xác định: xây dựng Quảng Ninh giàu mạnh, văn minh, hiện đại, hạnh phúc, trở thành thành phố trực thuộc Trung ương trước năm 2030, trở thành vùng đô thị lớn mang tầm khu vực và quốc tế vào năm 2045, là một trong những đầu tàu kinh tế quan trọng của quốc gia.

Tôi tin tưởng và kỳ vọng rằng, Quảng Ninh có đầy đủ điều kiện và sẵn sàng trở thành một trong những “sandbox chiến lược” của cả nước trong việc triển khai Nghị quyết 57-NQ/TW, trong việc cụ thể hóa các định hướng mới của Văn kiện Đại hội XIV về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện./.

--------------

Tiêu đề bài viết do Ban Biên tập Tạp chí Cộng sản đặt.